پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

در حوادثی عظیم شبیه انفجار رخ داده در بندر شهید رجایی، به‌طور معمول شرکت‌های بیمه محلی قادر به پوشش کامل خسارت‌ها نیستند. آن‌ها معمولا از طریق سازوکاری به «بیمه اتکایی» ریسک موجود را میان شرکت‌های بزرگ تقسیم می‌کنند. اما در ایران، به‌دلیل تحریم‌های اقتصادی، شرکت‌های بیمه خارجی از بازار خارج شده‌اند و بیمه‌گران داخلی عملاً بدون پشتوانه اتکایی معتبر، تنها مانده‌اند.به گفته رئیس کمیسیون عمران مجلس، «بیش از ده‌هزار کانتینر» در جریان این حادثه نابود شده‌اند. در کنار آن، برآوردها حاکی است حدود دو هزار خودروی پارک‌شده در محوطه بندر نیز آسیب دیده‌اند. تمامی این موارد مشمول پرداخت خسارت‌اند. هرچند مسئولان صنعت بیمه و شرکت‌های مرتبط با این حادثه به مردم اطمینان دادند که خسارت‌ها پرداخت می شود، ولی مساله اصلی این است که این حجم از خسارت نه‌ تنها توان مالی برخی بیمه‌گران کوچک را به چالش می‌کشد، بلکه به باور کارشناسان صنعت بیمه، می‌تواند زنجیره‌ای از ورشکستگی و بحران‌های ثانویه در این صنعت رقم بزند.چند شرکت بیمه‌ای برای این بندر بیمه‌نامه صادر کردند. بیمه البرز برای سازمان بنادر، بیمه سینا برای شرکت حمل‌ونقل دریایی، بیمه امید برای بخشی از کالاها، و سایر شرکت‌ها هم درگیر هستند. اما هیچ‌کدام از آن‌ها به‌تنهایی تاب پرداخت خسارت چنین حادثه‌ای را ندارند.

در ماجرای انفجار بندر شهید رجایی ، نبود سامانه‌های هشدار، انبار غیراستاندارد مواد شیمیایی و ناهماهنگی میان نهادهای مسئول، نشان داد پدافند غیرعامل در ایران نه‌تنها در اولویت نیست، بلکه در عمل تقریباً غایب است. پدافند غیرعامل قرار است بدون توسل به ابزار نظامی، آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها و تلفات انسانی را کاهش دهد، اما آنچه در بندر رجایی دیدیم، بیشتر یک غفلت مزمن بود تا مدیریت پیشگیرانه. بنظر می رسد که مفهوم پدافند غیرعامل هنوز بیش از آنکه در عمل پیاده‌سازی شود، در حد اسناد و شعار باقی‌ مانده است. این مفهوم باید از حاشیه به متن سیاستگذاری وارد شود؛ نه‌فقط با ابلاغیه بلکه با بودجه، آموزش، فناوری و نظارت مؤثر. فاجعه بندر رجایی هشداری تلخ بود، اما می‌تواند نقطه تغییر باشد، اگر تصمیم‌گیران آن را جدی بگیرند. در اطلاعیه صادر شده توسط وزارت کشور نیز عنوان گردیده که قصور در رعایت اصول ایمنی و پدافند غیرعامل محرز شده است.

شاخص ها و عملکرد ما نشان می دهد که نه تنها پیشرفتی در کار نبوده و بلکه از مسیر توسعه دور شده‌ایم. حداقل از برخی کشورهای همسایه که زمانی آرزو داشتند مانند ایران باشند عقب افتاده‌ایم و همه نیز این واقعیت را درک می‌کنند. ما هنوز در فضای یک کشور جهان سومی گیر افتاده و نتوانسته‌ایم مانند کشورهای توسعه یافته برای آینده کشور برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشیم. در طول دهه‌های گذشته همه ما متوجه شده‌ایم که با شعار نمی‌توان پیشرفت کرد و بلکه مدیریت جامعه نیازمند تخصص و دانش است. تا زمانی که ما بخواهیم با شعار و اقدامات نمایشی کشور را مدیریت کنیم همین اتفاقات دوباره تکرار خواهد شد.این اتفاق در زیرمجموعه سازمان بنادر رخ داده که این سازمان زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی به شمار می‌رود. پس از انفجار خانم صادق به عنوان وزیر راه و شهرسازی اظهاراتی را مطرح کرد که جای تعجب زیادی دارد. ایشان عنوان کردند که خوشبخانه وضعیت شهر بندرعباس خوب است و مردم به امور روزمره خود می‌پردازند.

در حوادث هوایی برخی از کشورها یک رسم نانوشته وجود دارد و ان انداختن تقصیر بر گردن خلبان فوت شده می باشد. رسمی نازیبا که زود می توان با آن ، پرونده را جمع کرد و با چند شاخه گل و چند اظهار تاسف و همدردی ، داستان را خاتمه داد. اما در حادثه اخیر بندر شهید رجایی ، اراده رهبر و بنوعی کل حاکمیت نظام به میان امده تا علل حادثه مشخص شود ، خاطیان و مجرمان حادثه شناسایی گردیده و اعمال قانون شوند و از همه مهمتر اینکه، مقرره گذاری و تهیه دستورالعمل های اصلاح امور تدوین شود. محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور نیز طی دستوری اعلام کرد: «با عوامل حادثه انفجار بندر شهید رجایی در صورت خطا و قصور قطعاً برخورد خواهیم کرد». اسکندر مومنی، وزیر کشور از احضار مقصران حادثه انفجار خبر داد و محمد عاشوری، استاندار هرمزگان نیز اعلام کرد که کار بررسی ابعاد حادثه در کمیته‌ای که از سوی شورای امنیت کشور تشکیل شده، پیگیری می‌شود.رئیس قوه قضائیه همزمان با صدور دستور خطاب به دادستان کل کشور برای شناسایی و برخورد قانونی با مقصران احتمالی، دستور دیگری نیز صادر کرد که اطلاع‌رسانی صحیح و شفاف به افکار عمومی صورت بگیرد تا از ایجاد شایعات جلوگیری شود. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس در اظهارنظری تاکید کرد: «دستگاه‌های نظارتی، امنیتی و قضایی و نمایندگان چهار کمیسیون مجلس در حال بررسی دقیق و موشکافانه برای کشف هرگونه سهل‌انگاری یا تعمد در حادثه انفجار بندر شهید رجایی هستند و گزارش آن به مردم ارائه خواهد شد.» . در واقع به راحتی می توان گفت که نظام و روسای سه قوه ،پای این کار آمده اند.

انفجار مهیب روز ششم اردیبهشت ۱۴۰۴ در بندر شهید رجایی، بزرگ‌ترین بندر تجاری کشور، نه‌تنها خسارات جانی و زیرساختی سنگینی به همراه داشت، بلکه موجی از نگرانی‌ها را در داخل کشور درباره تبعات این حادثه برای اقتصاد ایران ایجاد کرد. تحلیلگران اقتصادی با تمرکز بر نقش حیاتی این بندر در تجارت خارجی و تأمین کالا‌های اساسی، به تحلیل ابعاد این فاجعه و تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آن پرداخته‌اند. بنظر می رسد که اولین اثرگذاری این حادثه بر شرکت های بیمه از بعد جبران زیان های انسانی و مالی وارده ،بحث هزینه های ارایه خدمات بهداشت و درمان و بحث هزینه های مدیریت بحران و اطفای حریق باشد. دومین اثرگذاری ها را باید در دو جریان توسعه و ترمیم زیرساخت ها و شبکه حمل و نقل ویران شده و تاسیسات بندری ، همچنین مدیریت و بهسامانی بازرگانی داخلی و خارجی ، جستجو نمود. سومین گروه از هزینه ها، شامل هزینه های مربوط به حوزه پیشگیری و افزایش اطمینان ها در اقتصاد است. اثرگذاری حادثه روی بازارهای چندگانه نیز نشان می دهد که در کوتاه و میان مدت، اثرات افزایشی هرچند کم بر بازار ارز خواهد داشت. بازار فلزات در کوتاه و میان مدت از نظر وضعیت واردات و توان صادراتی تحت تاثیر قرار می گیرد. بازار عمده و خرده فروشی در کوتاه مدت ، بدلیل تاثیر بر جریان بازرگانی داخلی و خارجی، تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

غلامعلی رجایی معتقد است که تکرار حوادث دلخراشی همچون انفجار بندر شهید رجایی، پلاسکو، متروپل آبادان و سانحه قطار قوچان نشان می‌دهد که پایانی بر این حوادث نیست و باید منتظر حوادث دیگر نیز بود.متأسفانه وقتی حادثه دلخراش و بزرگی رخ می‌دهد همه ژست اپوزیسیون به خود می‌گیرند و در نقش منتقد ظاهر می‌شوند مثلا رئیس جمهور می‌گوید «چرا این همه کانتینر در بندر شهید رجایی معطل شده باشد؟»، اما سئوال اصلی از آقای پزشکیان این است که آیا بندر شهیدرجایی زیرنظر کشور خارجی اداره می‌شد؟ خیر، دولت و بقیه بخش‌های حاکمیت این مسئولیت را برعهده داشتند.وقتی کاری درست انجام نمی‌شود، پیامد‌هایی به دنبال خواهد داشت و وقتی هم سانحه‌ای رخ می‌دهد مجازاتی به علت بد عمل کردن‌ها و ترک فعل‌ها پیش‌بینی نمی‌شود. در قضیه مدیریت بیماری کرونا نیز ترک فعل مشهود بود، اما هیچ بازخواستی هم انجام نشد. الان هم وضع به همین منوال است، چون کسانی برای مسئولیت وزارت یا مدیریت‌های کلان انتخاب می‌شوند که این کاره نیستند. معتقدم قوه قضائیه بدون هیچ ملاحظه سیاسی مدیرانی را که ترک فعل یا تصمیم می‌کنند، محاکمه و زندان کند.در همین دولت آقای پزشکیان کاملا مشخص است که وزیر آموزش و پروش، وزیر جهادکشاورزی، وزیر راه و شهرسازی، وزیر صمت و نفت در حد و اندازه این مسئولیت نیستند؛ آیا حتما باید حادثه‌ای اتفاق بیفتد تا نسبت به برکناری وزرا و مدیران ناکارآمد اقدام شود؟ و ... . باید پیرو تاکیدات اخیر مقام معظم رهبری به کلیه مسئولان امنیتی و قضایی کشور عرض داشت که دستور رهبر درخصوص پیگیری علت و شناسایی عاملین ،حاوی انتظارات گسترده ای است . پیام اخیر رهبر، باطن بشدت پررنگ تری از انتظارات ظاهری بیان شده دارد.

درپی حادثه دردناک آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی بندرعباس، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی ضمن تسلیت به خانواده‌های مصیبت‌زده‌، مسئولان امنیتی و قضائی را موظف کردند که هرگونه سهل‌انگاری یا تعمّد در این حادثه را به‌طور کامل بررسی و کشف کرده و بر طبق مقررات پیگیری نمایند.

رنگ دود در انفجارها نتیجه ترکیب مواد سوخته‌شده، دمای احتراق، و شرایط محیطی است.دود سیاه معمولاً از احتراق ناقص مواد کربنی مانند پلاستیک، لاستیک، یا محصولات پتروشیمی ناشی می‌شود. دود سفید یا خاکستری روشن، نشان‌دهنده احتراق کامل‌تر یا حضور مواد معدنی و بخار آب است.دود زرد یا سبز نیز می‌تواند نشانه وجود ترکیبات کلر یا گوگرد باشد. دود نارنجی یا قرمز اغلب به تشکیل اکسیدهای نیتروژن (NOx) در اثر انفجار مواد نیترات‌دار، مانند نیترات آمونیوم، اشاره دارد. نیترات آمونیوم، ماده‌ای که در انفجار بیروت دود نارنجی تولید کرد، به دلیل تشکیل اکسیدهای نیتروژن در دمای بالا چنین رنگی ایجاد می‌کند.در انفجار بندر شهید رجایی، تصاویر و گزارش‌های اولیه حاکی از دود غلیظ با ته‌رنگ نارنجی و تیره است.

آتش سوزی، انفجار و خسارات عدیده جانی و مالی رخ داده در بندر شهید رجایی بعنوان مهمترین بندر صادراتی و وارداتی کشور، موضوع کوچکی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت. متاسفانه بدلیل ضعف توانمندی های تخصصی در بخشی از رسانه های رسمی و چرت زدن و خواب شورای اطلاع رسانی دولت، معاونت اجتماعی قوه قضائیه ، سازمان مدیریت بحران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، شاهد گرایش انعکاس اخبار به سمت تصاویر عریان از مرگ و میر و نشان دادن اجساد کشته شدگان این حادثه، تشدید جو ابهام و سردرگمی در سطح ملی،دامن زده شدن به شایعات بعضا تخریبی حول منافع ملی ، ایجاد تشویش درخصوص کمبود و گرانی و مواردی همانند هستیم. از کلیه رسانه های رسمی بعنوان کوچک ترین همکار رسانه ای تان، تقاضا می کنیم ، پروتکل های حرفه ای فعالیت در حوزه رسانه را بشکل تشدید شده تری مورد توجه قرار داده و با رویکردی شبکه محور، اقدام به مدیریت بحران و کاستن از اثرات نامیمون این حادثه تاسف بار کنند. ارتقا همدلی ها و فعالیت حرفه ای در این بحران ، مسلما قادر به پوشاندن ضعف کارکردی و کاهش غفلت های عملکردی دستگاه های مسئول در انجام وظایف رسمی شان،خواهد بود.

شنبه ۶ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴، انفجار بزرگی در اسکله شهید رجایی، بندرعباس به وقوع پیوست و در برآورد‌های اولیه دارای هزار مجروح، پیش بینی بالغ بر ۵۰ کشته و مفقودی و خساراتی در حدود یک میلیارد دلار بوده است. تحلیل این رویداد سیاه از منظر‌ها و دریچه‌های فکر-اجرایی گوناگون قابل بررسی است. برخی به درست و یا نادرست و بشکلی وسواس گونه به دنبال شناخت علل انفجار و ارتباط آن با صنایع موشکی کشور هستند. گروهی غرق در رویداد شده و بشکلی عاطفی درخصوص آمار کشته‌ها و مجروحین و مفقودین حادثه صحبت می‌کنند. جماعتی از چهارگانه خون-عرق-آتش-غریب، حرف می‌زنند. دسته‌ای از علل وقوع در سه گانه حادثه-خرابکاری-اهمال می‌گویند. قلیلی از کارشناسان از درس‌های آینده صحبت می‌کنند و غیره. این حادثه، هرچه که باشد و به هر علتی که بوجود آمده باشد، حادثه‌ای دردناک است. اما تاکید اینجاست که بدون نظرداشت به نگاهی جامع و چندجانبه، نمی‌توان اقدام به مدیریت بهیه اوضاع و تبدیل تهدید‌ها به فرصت نمود.